Giriş

Sunuş

 Mühendislik mesleği, ortaya çıktığı günden bugüne değin, emek süreçlerindeki değişimlere bağlı olarak bir dönüşümden geçmiştir. Bu dönüşümün mühendislerin gerek çalışma koşullarına gerekse toplumsal kimliklerine yansımaları örnekler üzerinden ele alınarak tartışılmıştır. Zihin emeği kapsamında olan mühendislikte yaşanan değişimlerin, el emeğinin tarihsel süreç boyunca geçirdiği değişimlerle ortak ve farklı olan yanları vurgulanmaya çalışılmıştır. Mühendislik alanında genel anlamda saptanabilen değişimlerin yanı sıra, mesleğin sanayileşme süreciyle olan doğrudan bağı nedeniyle, farklı ülkelerin sanayileşme tarihlerine bağlı olarak ortaya çıkan mühendislik görünümleri ve bu bağlamda Türkiye`de mühendisliğin özgül durumu da konu edilmiştir. Bu çalışmada mühendislik alanında yaşanan dönüşümün "işçileşme" kavramıyla açıklanabileceği ileri sürülmüştür. Niteliksizleşme, emeğin değersizleşmesi, işsizlik sorunu gibi olguların işçileşme sürecinin temel göstergeleri arasında sayılabileceği düşüncesiyle, çalışma kapsamında bu kavramlara özel bir vurgu yapılmıştır.

İçindekiler

 1. KAPİTALİST ÜRETİM SİSTEMİNDE EMEĞİN DÖNÜŞÜMÜ

1.1. Emek Gücünün Emekten Ayrılarak Metalaşması ..................................................... 5

1.1.1. Bağımsız Çalışan Zanaatkârın Emeği ......................................................... 10

1.1.2. Ev Eksenli Emek .......................................................................................... 12

1.1.3. Emeğin Bağımsızlığını Yitirişi: Atölyeler ................................................... 14

1.2. Kapitalist Üretim Tarzının Doğuşu ......................................................................... 19

1.2.1. Makineli Üretimde Emek ............................................................................. 21

1.2.2. Taylorizm ve Fordizm`in Emek Üzerindeki Etkileri ................................... 24

1.3. Üretimin Yeniden Esnekleştirilmesi ....................................................................... 26

2. MÜHENDİSLİK MESLEĞİNİN GELİŞİMİ

2.1. Mühendisliğin Tanımı .............................................................................................. 31

2.2. Mühendisliğin Tarihi ya da Tarihleri ....................................................................... 33

2.2.1. İşçi Sınıfının Çocukları: İngiltere`de Mühendisler ..................................... 38

2.2.2. Mühendis Bey`den İşsizlik Paniğine: Fransa`da Mühendisler ..................... 41

2.2.3. AR-GE Odaklı Bir Eğitim: Almanya`da Mühendisler ................................. 46

2.2.4. Kitlesel Bir Meslek: ABD`de Mühendisler ................................................. 49

2.2.5. Makine Mühendisi Değil, Nissan Mühendisi: Japonya`da Mühendisler ..... 51

2.3. Mühendisin Dönüşen Kimliği .................................................................................. 53

2.3.1. Profesyonellik Tartışmasında Mühendislik ................................................. 54

2.3.2.Taylor`un Yönetici Mühendisinden Güvencesiz Mühendise ....................... 58

3. TÜRKİYE`DE MÜHENDİSLİĞİN DÜNÜ VE BUGÜNÜ

3.1. Osmanlı Döneminde Askeri Mühendisler ............................................................... 72

3.2. 1923-1945: Bir Ülkünün Taşıyıcıları ...................................................................... 73

3.3. 1945-1980: Türkiye`de Sanayileşmenin İnşa Döneminde Mühendisler ................. 80

3.4. 1980 ve Sonrası: Mühendisliğin Gerçek Boyunduruk Dönemi .............................. 86

v 3.5. Mühendislik Alanında Birkaç Güncel Tartışma .................................................... 100

3.5.1. Beşeri Sermaye ve Yaşam Boyu Eğitim .................................................. 102

3.5.2.Yetkin Mühendislik ................................................................................... 105

4. SONUÇ ..................................................................................................................... 109

KAYNAKÇA ............................................................................................................... 113

EKLER ......................................................................................................................... 121