Sunuş

 Çağımızda enerjiye ulaşmak en doğal insani bir ihtiyaçtır. Ekonomik/sosyal kalkınma ve insanca yaşam için; güvenilir, ucuz ve temiz enerji arzı günümüzün en önemli sorunu haline gelmiştir. Dünya`da halen 1,3 milyar insanın enerjiden yararlanma olanağına sahip olmadığı bilinmektedir. Bu durum gelecekte dünya ölçeğinde savaşlara neden olabileceği ifade edilen sorunlardan biridir. Eldeki veriler ülkemizdeki enerji tüketim artış hızının AB ve OECD ülkelerinin enerji tüketim artış hızının iki katından fazla olduğunu göstermektedir. Elektrik enerjisi tüketimindeki değişim ise diğer ülke ortalamalarının tam dört katıdır.

Elektriğin "yeterli, kaliteli, kesintisiz, ucuz ve çevreyle uyumlu bir biçimde kullanıma sunulması" savlarıyla yürürlüğe konulan Elektrik Piyasası Yasasının öngördüğü piyasa sistemi giderek derinleştirilmektedir. Elektrik alanında piyasalaşmaya yönelik olarak dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesine hız verilmiştir. Son 20 yıldır yeni liberal rüzgârlara kapılarak sürdürülen piyasalaşma sürecinin ülkemizde elektrik alanında yarattığı sonuca baktığımızda, iddialarla derin çelişkiler oluşturan bir manzara ile karşı karşıya olduğumuz ortadadır. Son iki yıldır kendini hissettiren ve giderek artış gösteren "elektrik arz güvenliği" ve "fahiş fiyat uygulaması" sorunları bu sürecin ürünüdür. 

Elektrik fiyatları sürekli zam yapılacak bir sistem içine sokulmuştur. Bugün ülkemizdeki elektrik enerjisi piyasasında özellikle üretim alanındaki yatırımlar da, birincil kaynakların kullanımının planlanması da dâhil olmak üzere her şey tamamen özel sektörün insafına terk edilmiş durumdadır.

Ülkemizde vatandaşa diğer kamu hizmetlerinde olduğu gibi elektrik için de daha yüksek para ödeme bilinci ve çeşitli kampanyaların da yardımıyla verimlilik ve tasarruf kavramları aşılanmaktadır. Tersinden söyleyecek olursak, enerji ne kadar pahalılaşırsa, tasarruf bilincinin de o denli artmış olacağı düşünülmektedir. Kısacası, söylemler ne olursa olsun pratikte özel sektöre daha çok kâr ortamı yaratılacağı, halkımıza ise EN-VER politikalarını uygulamak kalacağı görülmektedir.

Piyasa ekonomisinin dayandığı verimlilik/tasarruf anlayışı, liberalizmin özgürlük yaklaşımını da ortaya koymaktadır. Yeni liberal politikalarla birlikte ülkemizde tartışmaya açılan ve özel sektör örgütlerinin de sürekli vurguladığı özgürlüklerin geliştirilmesi, özgürlükçü yeni bir anayasa yapılması gibi söylemler, sermayenin sınırsız bir faaliyet alanına kavuşmasını öngörürken, korumasız kalan yoksul halk kesimlerini zorunlu tasarrufa, kemer sıkmaya yönlendiren otoriter bir terbiyeyi içermektedir.

Her yıl ocak ayının ikinci haftasında kutlanan Enerji Verimliliği Haftası`nda, verimlilik ve tasarrufun "piyasalaştırma ve pahalı enerji" uygulamalarıyla sağlanmasına yönelik politikalardan vazgeçilmesini, yeni rant alanı yaklaşımından uzaklaşılmasını talep ediyoruz. Enerji verimliliği ve tasarrufu konusunun tam tersine kamu hizmeti anlayışı ile ele alınması ve kamu yararı çerçevesinde toplumsal bilincin yükseltilmesi gerekmektedir.

Enerji verimliliği konusunda toplumsal farkındalık yaratılması ve üyelerimizin bilgilendirilmesi sürecine şube ve temsilciliklerimizde düzenlenen sempozyum, kongre, panel vb. etkinliklere destek verilmiş, çeşitli dokümanlar ve bilgiye erişim yöntemleri oluşturulmuştur. 2010-2023 Enerji Verimliliği Strateji Belgesi`nin hazırlanmasında Oda görüşümüz belge taslağını hazırlayan yetkililerle paylaşılmış, sürece müdahil olmaya çaba gösterilmiş, ilgili kamu kurumları liderliğinde yürütülmekte olan proje çalışmalarında da görüşlerimiz bu çalışmaları düzenleyenlerle paylaşılmıştır.

Bu vesile ile bu kapsamlı raporun hazırlanmasında emeği geçen öncelikle Enerji Çalışma Grubu üyeleri olmak üzere katkı veren tüm üyelerimize teşekkür ediyor, Odamızın bu çalışmalarının artarak devam edeceğine inanıyoruz.

Elektrik Mühendisleri Odası
42. Dönem Yönetim Kurulu Başkanı
Cengiz GÖLTAŞ
Ocak 2012

İçindekiler

1. DÜNYADA VE TÜRKİYE`DE ENERJİ DURUMU 11

1.1. Dünyada Enerji Durumu 11

1.1.1. Fosil Kaynaklar 13

1.1.2. Rüzgâr ve Güneş Enerjisi 15

1.2. Türkiye`de Enerji Durumu 17

1.2.1. Elektrik Enerjisi 19

2. ENERJİ VERİMLİLİĞİ 21

3. ENERJİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 23

4. DÜNYADA ENERJİ VERİMLİLİĞİ 25

4.1. ABD`de Enerji Verimliliği 27

4.2. AB`de Enerji Verimliliği 30

5. TÜRKİYE`DE ENERJİ VERİMLİLİĞİ 35

5.1. Giriş 35

5.2. Enerji Verimliliği Yasası, Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu ve TMMOB 43

5.3. Enerji Verimliliği Strateji Belgesi 45

5.4. Enerji Yöneticiliği 47

5.5. Binalarda Enerji Kimlik Belgesi Uygulaması 48

6. ELEKTRİKLİ EV ALETLERİNDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ 51

6.1. Elektrikli Ev Aletlerinde Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi 54

7. ENERJİ VERİMLİLİĞİ, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KARBON TİCARETİ 59

7.1. Giriş 59

7.2. İklim Değişikliği Süreçleri 60

7.3. Türkiye`de İklim Değişikliği Çalışmaları 62

7.4. Çözümden Uzak Bir Öneri: Karbon Ticareti 64

8. SONUÇ VE ÖNERİLER 69

KAYNAKLAR 73

EK 1. 2008–2009 YILLARINA AİT GAZETELERDEN ENERJİ VERİMLİLİĞİNE İLİŞKİN BAZI HABERLER 76

EK 2. İLGİLİ MEVZUAT 80