|
Günümüzde çevrimiçi birçok uluslararası (OCLC WorldCat), belirli bir ülkeye hizmet veren (COPAC, LIBRIS) ve bölgesel (OhioLink, MELVYL) toplu kataloglar oluşturulmuştur. Ülkemizde de benzer gelişmeler olmasına rağmen, toplu kataloglar basılı ortamlarda kalmış ve var olan çalışmalar da zaman aşımına uğrayarak güncelliklerini yitirmişlerdir.
|
Elektronik ortamda toplu katalog oluşturma çabaları, 2006 yılına kadar ülkemizdeki tüm kütüphane bilgi kaynaklarını ve veritabanlarını kapsayacak düzeyde bir çalışmanın başlatılamamış olması ve ne yazık ki bilimsel bir yaklaşım sergilenememiş olması nedeniyle istenilen düzeye gelememiştir. Devlet Planlama Teşkilatı, Bilgi Toplumu Stratejisi çerçevesinde 2006 yılında bir dizi eylem planı hazırlamıştır. Vatandaş Odaklı Hizmet Dönüşümü kapsamında hazırlanan eylem planlarından 38. eylem, Entegre e-Kütüphane Sistemi`dir ve kütüphane hizmetlerinin, katalog tarama ve içeriğe erişim hizmetlerinin elektronik ortamda sunulur hale getirilmesini öngörmüştür.
Eylem planında Entegre e-Kütüphane Sistemi Projesi`nin sahibi olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı, ilgili kuruluşlar ise; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu - Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) ile Üniversiteler olarak belirlenmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı ise çalışmanın yürütülmesi sorumluluğunu Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü`ne vermiştir.
Kütüphanelerarası işbirliği ve kaynak paylaşımını ülke çapında etkin hale getirebilmek için ilk hedef, ülkemizdeki tüm kütüphanelerin koleksiyon bilgilerini içeren Ulusal Toplu Katalog`un oluşturulması ve kütüphane hizmetlerinin vatandaş/araştırmacı odaklı kullanımının yaygınlaştırılması olarak belirlenmiştir.
Ulusal Toplu Katalog (çevrimiçi) oluşturulması ile Türkiye de hayata geçirilememiş olan;
- Güncel kütüphane yer bilgilerine,
- Materyalin hangi kütüphanede olduğu bilgisine,
- Erişilebilirlik bilgilerine,
- Farklı dillerde kapsamlı tarama olanaklarına,
- Katalog ve sınıflama bilgilerinin değişimine olanak sağlanacaktır.
Ayrıca aynı materyalin değişik kütüphanelerce tekrar tekrar kataloglanmamasına yönelik ihtiyaçlar giderilecektir.
Bu kapsamda, Eylem Planı`nda yer verilen kurum ve kuruluşlarla yapılan toplantılar sonucu, hem ülkemizde üniversiteler ve araştırma kurumları arasında araştırma ve eğitim amaçlı ağlar kurmak, işletmek, bu ağların yurt içi ve yurt dışındaki ağlarla bağlantısını sağlamak, bilgi üretimine yardımcı olacak nitelikte bilgi teknolojileri desteği sağlamak ve bu ağ üzerinden ve/veya geleneksel yollarla ülkemizdeki bilimsel bilgi üretimine yardımcı olacak şekilde akademik bilgi ve belge hizmetleri sunmak ve ülkenin bilgi birikimini yansıtacak bilgi ürünleri geliştirmek gibi misyonu olan ve proje gerçekleştiğinde ortaya çıkacak sistemin sürekliliğini, kararlılığını ve güvenilirliğini sağlamaya devam edebileceğini açıklayan, hem de projede ilgili kuruluş olan ULAKBİM ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü arasında bir protokol imzalanmıştır.
Protokol gereği ULAKBİM tarafından çalışmalar başlatılmış, "Entegre E-Kütüphane Sistemi"nin altyapısını oluşturan "Ulusal Toplu Katalog (TO-KAT)" oluşturulmuş, farklı kataloglara ve otomasyon sistemlerine sahip kütüphanelerin tek bir arayüzden taranabilmesine ve kayıt paylaşımına olanak sağlanmıştır. 2010 yılı sonuna kadar ödünç verme vb. modüllerin de hizmete sunulması için çalışmalar devam etmektedir.
Projenin hayata geçirilmesiyle, ülkemizde çeşitli veritabanlarında bulunan benzer kayıtların elektronik ortamda bir araya getirilmesi ve kütüphanelerarası kaynak paylaşımının sağlanması sonucu;
- Yaygın olarak kullanılan ulusal e-kütüphane sistemi altyapısı ve standartları oluşturulacaktır,
- Hukuksal altyapı ve düzenlemelere, e-politika editörleri ile hızlı bir şekilde uyum sağlanacak,
- Zaten sayıları yetersiz olan kütüphane görevlilerinin iş yükü, kayıt paylaşımının getirdiği kolaylıklar ile azalacak, sonradan düzetilmesi zahmetli ve maliyetli olan hatalı kayıtlar hızla düzeltilerek ekonomik avantaj elde edilecek,
- Kullanıcının bilginin öncelikle varlığından, sonrasında da yerinden haberdar olacak, yerinde yoksa ne zaman erişilebilir olduğunu öğrenecek, bilgiye hızlı ve ekonomik erişim kolaylaştırılacak,
- Kullanıcı memnuniyeti ve kütüphanelerle dost kullanıcı sayısı artacak,
- Mükerrer aboneliklerin önlenebilmesi için kaynak paylaşımında işbirliği yapılacak, böylece ülke ekonomisine katkıda bulunulacak,
- Ulusal bilgi birikimimiz ortaya çıkacak, kamu arşivlerinin sisteme entegrasyonun sağlanması ile tarihi birikimimiz yurt içi ve dışındaki araştırmacılara (devlet güvenlik kaygıları sınırlarında) sunulabilecek,
- Bilgi paylaşımında uluslar arası işbirliği artacak, sürekli yurtdışından yurtiçine doğru olan bilgi akışı ve tersi istikametteki finansal aktarım, kısıtlı gelire sahip kütüphanelerimiz lehine gelişmeler doğuracak,
- Türkiye‘de üretilmiş bilimsel kaynaklara atıf oranları artacak, böylece bilgiye ulaşan araştırmacı sayısı artacağından, yeni Ar-Ge projelerinin doğmasına katkı sağlanacak,
- Sağlanan istatistikler ve saydam ortam sebebiyle, bilimsel bilgi hırsızlığı ortadan kalkdırılmasında önemli bir adım atılacak,
- Sistemin tüm getirileri ilgili kurumlara istatistiki olarak sunulacak, bu doğrultuda kaynak yatırım planlamaları yapılabileceğinden, ulusal çapta kaynak optimizasyonu sağlanacaktır.
Ulusal Toplu Katalogun başarıya ulaşması, kütüphanelerarası işbirliği ile birlikte nitelikli hizmet ve servis kalitesinin sağlanması, katılımcı kütüphanelerin ve araştırma kuruluşlarının artarak projeye katılması ile gerçekleşecektir. Ulusal düzeyde belge birikimimizi bilmek ve kullanabilmek için elektronik ortamda katalog kaydı bulunan resmi ve özel kurum ve kuruluş kütüphanelerinin, bu konuda teknik çalışmaları gerçekleştiren ULAKBİM`e başvurmaları yeterli olacaktır.
TO-KAT`a katılımınızın büyük katkı sağlayacağı düşünülmekte olup, eleştiri ve önerileriniz çalışmalarımıza ışık tutacaktır.
İlgi ve katkılarınız için teşekkür ederiz.
Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü & TÜBİTAK ULAKBİM |
