Giriş

Ses mühendisliği, adından anlaşılacağı üzere temelinde ses ile uğraşır. Bilinen seslerin kayıt altına alınması, uzaydaki bilinmeyen seslerin üretilmesi ve kayıt altına alınması ve ses frekanslarının incelenmesi ile uğraşan bilim dalıdır. Genellikle elektrik/elektronik ve akustik dallarından kavramlar içermesi nedeniyle daha çok teknik alt yapısı sağlam müzik ya da elektrik/elektronik mühendisliği eğitimi alanların tercih ettiği bir alandır. Eğitimi başarıyla tamamlayanlar, stüdyolar ve kayıtevlerinde miks cihazlarını kullanırlar; bunun dışında mikrofon, ses sinyalizasyon yöntemiyle bilgilendirme sistemlerinde,dijital ses istasyonlarında görev alırlar.

Kredi kartınızla online ödeme yapmak istemiyorsanız veya sorun yaşıyorsanız banka havalesi veya eft yolu ile ödeme yapabilirsiniz.
Ödeme Bilgileri
İş Bankası Yenişehir Şubesi (4218) 5110 No‘lu Hesap (IBAN TR490006400000142180005110)
Açıklama kısmına almak istediğiniz yayın/yayınların adını yazınız.
Ödeme Tutarına 5 TL Kargo ücreti eklemeniz gerekmektedir.
Ödeme yaptıktan sonra dekontu (0312) 417 38 18 No�lu faksa veya emo@emo.org.tr e-posta adresine gönderiniz.  

Sunuş

Ses mühendisliği, adından anlaşılacağı üzere temelinde ses ile uğraşır. Bilinen seslerin kayıt altına alınması, uzaydaki bilinmeyen seslerin üretilmesi ve kayıt altına alınması ve ses frekanslarının incelenmesi ile uğraşan bilim dalıdır. Genellikle elektrik/elektronik ve akustik dallarından kavramlar içermesi nedeniyle daha çok teknik alt yapısı sağlam müzik ya da elektrik/elektronik mühendisliği eğitimi alanların tercih ettiği bir alandır. Eğitimi başarıyla tamamlayanlar, stüdyolar ve kayıtevlerinde miks cihazlarını kullanırlar; bunun dışında mikrofon, ses sinyalizasyon yöntemiyle bilgilendirme sistemlerinde, dijital ses istasyonlarında görev alırlar.Seslerin kayıt edilip sunulduğu, müzik performanslarından, sinema ve televizyon yayıncılığına kadar pek çok ortamda ses mühendisleri katkı verirler. Teknoloji kullanılarak kaydedilen ses (müzik/konuşma vb), tam olarak gerçek olanın iyi bir kopyası haline getirilmesi (belki daha iyi bir ses olayı haline getirilmesi) işlemi, günlük yaşamda ses mühendisliğinin uğraş alanıdır. Sesin kaydedilmesi ile gerçeğine yakın hale getirilmesi (ya da daha iyileştirilmesi) işlemleri arasında bulunan ses düzeneğini, kurma, kayıt etme, kayıt edilen ses üzerinde tonlama ve miksleme (karıştırma) gibi değişiklikleri yapıp bir bütün haline getirme işlemi, ses mühendislerinin görevidir. Elektrik Mühendisleri Odası olarak daha çok elektronik mühendislerinin tercihi olan bu alanda da yazılı bir başvuru kaynağı sunmayı görev edindik. Aslı, I. Talbot –Smith, Michael tarafından kaleme alınan "Sound Engineer`s Pocket Book", Reed Elsevier Yayınevi (ISBN: 0 240 516120 5) tarafından yayınlandı. Kitabın Türkçe`ye kazandırılması aşamasında, özellikle İngilizce teknik terimlerin Türkçeleştirilmesinde, oturmuş Türkçe karşılıklarının bulunamamasından dolayı, zorluklarla karşılaşıldı. Anlam kaymalarına engel olmak için, Türkçe karşılıklarının yanında az da olsa köken dilin terimlerine de yer vermek zorunda kaldık, köken dilin terimlerine doğru Türkçe karşılık olmadığını düşündüğümüz kimi yerlerde ise köken dilden türetilmiş karşılıkları kullanmayı tercih ettik.. Teknik terimlerde karşılaşılan bu  karışıklığı gidermek üzere, okurlarımızdan gelecek önerilere açığız.Bu kaynak kitabın kazandırılması için katkılarından dolayı Sayın Orhan Örücü, Hakkı Ünlü, Cihan Gerçek ve Bileşim Yayınlarından Aydın Bodur`a teşekkür ederiz.
Bu yayının meslektaşlarımıza yararlı olacağını umarız.

İçindekiler

1. Temel İlkeler 1

• Faydalı bağıntılar 1
• SI öntakıları ve çarpan değerleri 1
• Tanımlar 1
• Matematiksel esaslar 3
• Desibel 3
• Akustik rezonans 4
• Güç, akım (C), voltaj (V) ve ses basınç düzeylerine (SPL) ait oranlar için desibel değerleri 4
• Elektrik formülleri 5
• Genlik modülasyonu 7
• Frekans modülasyonu 7
  

2. Ses Dalgaları Fiziği 10

• Birimler 10
• Ters kare kanunu 12
• Dopler etkisi 12
• Müzik gamı 12
  

3. İşitme Prosesi 17

• Kulağın farklı frekanslara tepkisi 17
• Frekans ayrımı 18
• Ses yüksekliği 18
• Gürültü maskesi 19
• Vuruşlar 20
  

4. Akustik Gürültü ve Ölçümü 21

• Tanımlar 21
• İşitme kaybı 22
• Yürürlükteki sağlık ve güvenlik düzenlemeleri 23
• Ses düzeyi ölçerleri 23
• Gürültü düzeylerinin eklenmesi 24
• Ülke ve ülkelerarası standartlar 25
  

5. Tipik Gürültü Düzeyleri 26
6. Elektromekanik Analojiler 28
7. Dijital Prensipler 33

• Örnekleme hızı 33
• Tanımlar 34
• Dijital sinyal işleme 35
• Hatanın tespiti ve düzeltilmesi 35
  

8. Akustik 36

• Kapalı hacimdeki resonant frekanslar 36
• Yankılanma süresi (RT, r.t. veya T60) 36
• Tipik absorpsiyon katsayıları 37
• Tavsiye edilen tipik yankılanma süreleri 38
  

9. Ses Yalıtımı 40

• Gürültü tasarım kriterleri 40
• Gürültü derecelendirme eğrileri 41
• Atmosferdeki sesin yalıtımı 43
• Yankılanma süresinin SRI‘daki sonucu 43
• Yapı malzemelerinde ses yalıtım performansı (100-3kHz ortalama) 43
  

10. Mikrofonlar 46

• Temel gerekler 46
• Yaygın kullanılan birimlerde mikrofon hassasiyetleri 48
• Mikrofon çeviricileri 48
• Yönsellik paternleri (Polar diyagramlar) 51
• Kardioid 57
• Hiperkardioid 58
• Yönselliği değişken mikrofonlar 59
• Yönselliği yüksek mikrofonlar 59
• Phantom power (besleme) sistemleri 60
  

11. Telsiz Mikrofon Frekansları 63

• VHF Frekanslar 63

12. Hoparlörler 66

• Ribon [:Şerit] hoparlör 67
• Piezo elektrik hoparlör 67
• Çoklu sürücü üniteleri 67
• Kesişim şebekesi türleri 71
• Bölmeler ve çevirmeler 71
• Hoparlörün empedansı ve frekansı 72
  

13. Stereo 74

• Varış zamanı farkı 74
• Haas efekti 75
• İki hoparlörle ses imgesi pozisyonları 76
• M ve S sinyalleri 77
• M/S sinyallerinin A/B‘den elde edilmesi 77
• Stereo mikrofonları 78
• Yaklaşık (proximity) stereo imge pozisyonları 79
• 1) Sekiz şeklindeki mikrofonlar 80
• 2) Hiperkardioidler 80
• 3) Kardioidler 81
• 4) M/S mikrofonlar 81
• 5) Panpot sistemler 82
  

14. Analog Ses Miks (Karıştırma) Ekipmanı 84

• Düzeyler ve dinamik aralık 84
• Dengeli ve dengesiz devreler 84
• Giriş empedansı 85
• Jak bağlantı fişleri 85
  
• Dahili-bağlantı yöntemleri 86
• Kanal olanakları 87
• Ek terminoloji 90
• Kontrol ve izleme (monitor) 91

15. Sinyal İşleme 93

• Temel ‘ton kontrolü‘ karakteristikleri Kompresörler 93

16. Analog Kayıt ve Yeniden Üretim 101

• Formüller 101
• Kayıt dalga boyları 102
• Teyp malzemesi ve kafa merkezleri için histeresis döngülerinin mukayesesi 104
• Sapma 104
• Kafa izi formatları 107
• Kasetler 107
• Düzey 107
• 17. Analog Gürültü Azaltımı 111
• Gürültü maskesi 111
• Sabit eğilimli cihazlar 112
• Pratik gürültü azaltma sistemleri 114
• Dolby A sistemi 114
• Dolby B sistemi 116
• Dolby C sistemi 117
• Dolby SR (spektral kaydetme) sistemi 117
• Dolby S tipi sistem 117dbx sistemler 117
• VSH Hi-Fi. 119
• 18. Kompakt Disk (CD) 120
• CD parametreleri 120
• CD izi 120
• CD‘nin "kesilme – (cutting)" safhaları 120
• Hata telafisi: Tespit, düzeltme ve gizleme 122
• CRC hata tespiti 122
• CIRC – Cross Interleave (çapraz ayraç) Reed-
• Solomon kodu 127
• P ve Q altıkodları 127
• EFM (eight-to-fourteen -8‘den 14‘e- modülasyon) kodlaması127
• CD optik sistemi 127
• İz yapımı 127
  

19.ijital Odyo (Audio) Teyp 130

• Sunuş 130
• Format bilgileri 130
• Kafa azimut sistemi 133
• DAT kaset ayrıştırma delikleri 133
• Teyp yolu 133
• Teyp kasetteki ayrıştırma deliklerinin ayarı 136
• Ana DAT özellikleri 139
• MiniDisc 140
• Bilgiler 142
  

20. Odyo Ölçümleri 143

• Tartılandırma eğrileri 143
• Ses mühendisliğindeki özel dB sonekleri 143
• Odyo sistemi için gürültü ölçümleri 143
• Tartılandırma eğrileri 145
• Ses ölçümüyle ilgili standartlar 146
• Program düzey ölçümü 146
• Odyo sistem gürültü ölçümü 146
  

21. Dijital Ekipman 147

• Yapay yankı
• Dijital sinyal prosesörün temel bileşenleri 147
• Dijital filtreler 153
  

22. MIDI 154

• MIDI donanım arayüzü 154
• MIDI mesajının veri formatı 155
• Sıralayıcılar 157
  

23. Stüdyo Havalandırması 159

• Hava kalitesi 159
• Termal konfor 159
• Nem 160
  

24. Odyo Sinyallerin Dağılımı 162

• Elektromanyetik telefonlar 162
• Elektronik telefonlar 163
• Elektronik telefonların transdüserleri 164
• Düal-ton çok frekanslı sinyalizasyon (DTMF) 165
• ISDN (entegre servisler dijital şebekesi) 165
  

25. Radyo Yayını 166

• Yayıncılıkta frekanslar 166
• İzotropik yayınımlı efektif güç (EIRP) 166
• Referans alan gücü 166
• İyonosfer 166
  

26. Dijital Arayüz ve Senkronizasyon 169

• AES/EBU arayüzü 169
• Mitsubishi arayüzler 170
• Yamaha basamaklı arayüzü 172
• Senkron sinyaller için zamanlama 172
  

27. Sesüstü 174

• Piezoelektrik transdüserler 174
• Elektromanyetik akustik transdüserler (EMAT) 175
• Manyetostriktif trandüserler 175
• Saniyede ultrason kullanmanın sebepleri 177
  

28. Radyo Stüdyoları 178

• Genel amaçlı stüdyolar 178
• Telefon balans üniteleri (TBU) 178
• İletişim 180
• Rok müzik stüdyoları 182
• Klasik müzik stüdyoları 182
• Radyo drama stüdyoları 182
  

29. Konnektörler (bağlantı elemanları) 184

• DIN konnektörleri 184
• Avrupa voltaj standardı 184
  

30.oparlör Çağrı (PA) Verisi 186

• 100 voltaj hat hoparlör sistemi 186
• Sesin farklı bağıl neme bağlı olarak havada soğurulması (dB / 30m) 186
  

31. Kaynaklar 188